1. Bối cảnh phát triển năng lượng tái tạo và nhu cầu lưu trữ

Trong thập kỷ qua, năng lượng tái tạo như điện mặt trời và điện gió đã phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng đó, với hàng loạt dự án điện mặt trời tại Ninh Thuận, Bình Thuận và điện gió ở Tây Nguyên, ven biển miền Trung. Tuy nhiên, đặc thù của các nguồn năng lượng này là phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên – chỉ phát điện khi có nắng hoặc gió.

Điều này dẫn đến một vấn đề lớn trong vận hành hệ thống điện quốc gia: thừa điện vào ban ngày, thiếu điện vào ban đêm. Khi công suất phát thay đổi đột ngột, lưới điện phải điều tiết liên tục, làm giảm hiệu quả và độ ổn định. Chính vì vậy, công nghệ lưu trữ năng lượng (Energy Storage) được xem là “mắt xích còn thiếu” để hoàn thiện hệ sinh thái điện tái tạo.

2. Lưu trữ năng lượng là gì?

Lưu trữ năng lượng là quá trình tích trữ điện năng được tạo ra trong thời điểm dư thừa để sử dụng lại khi nhu cầu tăng cao hoặc nguồn cung giảm.
Các công nghệ lưu trữ hiện nay được chia làm nhiều nhóm, phổ biến gồm:

• Pin lưu trữ (Battery Energy Storage Systems – BESS): sử dụng pin lithium-ion hoặc sodium-ion để lưu trữ điện, dễ triển khai, phù hợp quy mô từ hộ gia đình đến công nghiệp.

• Thủy điện tích năng (Pumped Hydro Storage): bơm nước lên hồ chứa khi thừa điện và xả qua tua-bin phát điện khi cần. Đây là hình thức lưu trữ quy mô lớn, hiệu suất cao.

• Lưu trữ nhiệt (Thermal Storage): tích trữ năng lượng dưới dạng nhiệt, thường dùng trong nhà máy điện mặt trời tập trung (CSP).

• Lưu trữ bằng khí nén (CAES): nén không khí vào buồng chứa dưới lòng đất và giải phóng để quay tua-bin khi cần điện.

3. Vai trò của lưu trữ năng lượng trong hệ sinh thái điện tái tạo

Lưu trữ năng lượng không chỉ là “kho chứa điện” mà còn là giải pháp chiến lược trong chuyển đổi năng lượng:

• Ổn định lưới điện: Giảm tình trạng dao động tần số và điện áp do nguồn điện tái tạo không ổn định.

• Tối ưu phát điện: Lưu trữ điện dư trong giờ thấp điểm và sử dụng lại vào giờ cao điểm, giúp giảm tải cho hệ thống.

• Tăng hiệu suất đầu tư: Giúp doanh nghiệp điện tái tạo bán điện khi giá cao, nâng cao hiệu quả kinh tế.

• Giảm phát thải CO₂: Khi lưu trữ được điện sạch, hệ thống điện quốc gia giảm phụ thuộc vào nguồn điện than, dầu – qua đó giảm khí nhà kính.

4. Thực trạng lưu trữ năng lượng tại Việt Nam

Tại Việt Nam, dù đã phát triển mạnh năng lượng tái tạo, nhưng công nghệ lưu trữ vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu.
Một số điểm nổi bật:

• Chưa có dự án thương mại quy mô lớn nào về pin lưu trữ, do chi phí đầu tư cao (trung bình 350–500 USD/kWh).

• Các dự án thủy điện tích năng như Bắc Ái (Ninh Thuận) mới ở giai đoạn nghiên cứu, chưa vận hành.

• Doanh nghiệp sản xuất và khu công nghiệp bắt đầu quan tâm tới hệ thống lưu trữ pin kết hợp điện mặt trời mái nhà để giảm chi phí vận hành và tránh phụ thuộc giờ cao điểm.

Tuy vậy, theo Chiến lược năng lượng quốc gia đến năm 2050, Việt Nam dự kiến sẽ có 15–20 GW công suất lưu trữ điện, mở ra cơ hội lớn cho thị trường này.

5. Thách thức trong phát triển lưu trữ năng lượng

• Chi phí cao: Đầu tư ban đầu cho hệ thống pin lưu trữ vẫn còn đắt so với giá điện thương mại.

• Công nghệ và tiêu chuẩn: Việt Nam chưa có khung pháp lý và tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể cho hệ thống lưu trữ.

• Tái chế và an toàn: Pin lithium-ion có thể gây rủi ro cháy nổ và cần quy trình xử lý, tái chế bài bản.

• Cơ chế giá điện chưa rõ ràng: Hiện tại chưa có chính sách mua bán điện lưu trữ riêng, khiến nhà đầu tư khó tính toán lợi nhuận.

6. Triển vọng và giải pháp thúc đẩy lưu trữ năng lượng tại Việt Nam

Để khắc phục khoảng trống này, các chuyên gia đề xuất:

• Xây dựng khung pháp lý riêng cho các hệ thống lưu trữ năng lượng.

• Khuyến khích cơ chế giá điện linh hoạt (time-of-use) để khuyến khích lưu trữ.

• Hỗ trợ nghiên cứu và chuyển giao công nghệ pin mới, như sodium-ion, pin thể rắn (solid-state) có tuổi thọ cao và chi phí thấp hơn.

• Tích hợp hệ thống giám sát năng lượng thông minh, giúp đo lường – dự báo – tối ưu lưu trữ theo thời gian thực.

• Hợp tác quốc tế trong lĩnh vực đầu tư, sản xuất và tái chế pin lưu trữ.

7. Kết luận

Lưu trữ năng lượng chính là mắt xích còn thiếu để hoàn thiện bức tranh năng lượng tái tạo của Việt Nam. Khi công nghệ này được triển khai đồng bộ, điện mặt trời và điện gió sẽ không còn bị giới hạn bởi thời gian hay điều kiện tự nhiên. Đây cũng là chìa khóa giúp Việt Nam đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050, hướng tới nền kinh tế xanh và phát triển bền vững.

Gợi ý cho doanh nghiệp:

Hãy trang bị thiết bị đo, cảm biến và hệ thống data logger thông minh để quản lý năng lượng hiệu quả và an toàn hơn. Liên hệ với chúng tôi để được tư vấn giải pháp phù hợp cho doanh nghiệp của bạn.

Liên hệ Toàn Nhân – Nhà phân phối chính hãng tại Việt Nam để được tư vấn chi tiết và nhận báo giá chính hãng.

• Liên hệ: 0936 294 456
• Email: [email protected]
• Website: https://toannhan.vn/

Công ty TNHH Toàn Nhân Tự hào là nhà phân phối chính hãng của nhiều thương hiệu quốc tế tại Việt Nam.